Búp bê Daruma – biểu tượng cho sự may mắn và ý chí quyết tâm vươn tới thành công trong văn hóa Nhật Bản

Búp bê Daruma được coi là “thần may mắn” bên cạnh chú Mèo Thần Tài Maneki Neko trong văn hóa người Nhật. Daruma được xem là quà nhỏ xinh xắn thể hiện cho ý chí và tinh thần người Nhật tặng nhau trong các dịp lễ, Tết, sinh nhật .

1. Nguồn gốc của búp bê Daruma

Daruma (ダルマ) phát âm của tiếng Nhật từ chữ Dharma tiếng Phạn, đây được coi là cách gọi giản lược của từ Bodhidharma (Bồ-đề Đạt-ma), tên vị tổ thứ 28 của Thiền tông Ấn Độ Bồ Đề Đạt Ma, người đã sáng lập ra Thiền phái trong Phật giáo chính tông. 

Theo tài liệu cổ ghi lại khoảng năm 520, Thiền tông đến Trung Quốc giảng đạo, Sau 19 ngày thuyết pháp không ai lãnh hội được Ngài đã vượt sông Dương Tử lên chùa Thiếu Lâm quay mặt vào vách núi tọa thiền, im lặng không nói lời nào đến chín năm thì có người thừa kế.

Người Nhật cho rằng tay và chân của Bồ Đề Đạt Ma đã teo đi sau quá trình ngồi thiền suốt 9 năm trên núi Tung Sơn. Búp bê Daruma được tạo hình mô phỏng theo dáng ngồi thiền của Bồ Đề Đạt Ma và chúng đều không có tay chân

Sự ra đời của búp bê Daruma

Búp bê may mắn Nhật Bản ra đời vào thời đại Edo ( 1603 – 1867) vị trụ trì có tên Shinetsu tại chùa Daruma-ji (達磨寺) đã vẽ hình Bodhidarma ngồi thiền vào mỗi năm mới. Người ta cho đó là sự khởi đầu của búp bê Daruma ở Taksaki.

Đến cuối thế kỉ thứ 18, Yamagata Goro đã làm búp bê Daruma đầu tiên dựa theo gợi ý từ ngài Togaku và sau đó phủ giấy bồi lên. Tới thời Minh Trị, người dân Nhật dùng búp bê Daruma để cầu chúc cho một vụ mùa thu được nhiều sợi tơ tằm. Ngày nay, búp bê Daruma trở thành nhu cầu không thể thiếu để cầu mong thành công trong kinh doanh.

2. Thiết kế của búp bê Daruma Nhật Bản

Búp bê Daruma được các nghệ nhân Nhật Bản làm thủ công bằng giấy bồi truyền thống, có hình dạng tròn, rỗng và nặng ở phía dưới. Tư thế ngồi kiết già hình hoa sen theo thế ngồi thiền của Bodhidharma.

Búp bê Daruma không bao giờ bị ngã tượng trưng cho ý chí kiên cường, không bao giờ gục ngã trước khó khăn của người Nhật.

Sau nhiều lần biến tấu, Daruma hiện nay được gọt giũa và trông như một con lật đật tròn trải qua 18 bước thủ công vô cùng công phu, tỉ mỉ và vất vả, đặc biệt không có búp bê Daruma nào giống nhau như đúc

Những đặc điểm nổi bật của búp bê Daruma
Daruma có 5 màu chính: đỏ, tím, vàng (yellow), vàng (gold) và bạc tượng trưng cho những điều khác nhau như:

– Màu đỏ cho vận may là màu sắc được người Nhật ưa chuộng nhất 

– Màu tím là sức khỏe và tuổi thọ;

– Màu vàng (yellow) chỉ sự êm ấm, an toàn;

– Màu vàng (gold) thể hiện sự giàu sang, thịnh vượng

– Màu bạc nói về tình yêu và sự hài hòa.

Đôi mắt của Daruma

Mắt của búp bê may mắn không có lòng đen, đây được xem là một cách để chủ nhân búp bê có thể theo dõi mục tiêu và đốc thúc họ thực hiện nhiệm vụ đó trong năm. Khi mua búp bê về nhà họ sẽ vẽ thêm lòng đen cho một bên mắt bằng bút lông khi có mục tiêu.

 Đến cuối năm, nếu mục tiêu đạt được, một bên mắt nữa sẽ được hoàn thành, lúc này, những chú lật đật Daruma với đôi mắt hoàn thiện sẽ được tập trung lại và đốt tại chùa.

Tuy có ý nghĩa tích cực nhưng cuối năm 1990, một số nhóm nhân quyền đã đưa lên tiếng cho rằng việc mô tả cách làm Daruma không có con ngươi là hành động phân biệt, kì thị đối với người mù. Do đó, Nhật Bản sau này đã phải cho dừng việc chiếu các hình ảnh búp bê không có con ngươi đen
Lông mày, ria mép và tóc má:

Một đặc điểm khá khác biệt ở loại búp bê này chính là lông mặt, theo tài liệu cổ của  Nhật Bản, lông trên mặt Daruma đại diện cho sếu, rùa những loài động vật nổi tiếng sống họ trong văn hóa châu Á.

Lông mày của Daruma thì cong cong, hơi nhíu lại  tạo cảm giác khuôn mặt cau có tuy nhiên người dân Nhật cho rằngvẻ cau có là biểu hiện của sự tập trung cao độ, giúp chủ nhân mỗi khi nhìn vào Daruma sẽ cảm thấy cần phải tập trung, cố gắng phấn đấu vì mục tiêu trước mắt hơn nữa.

Bụng ở Daruma cũng thường viết chữ “Phước”( 福) hay “Cự  Phước” (巨福) bằng nhũ vàng để mong cho chủ nhân mình vừa được hạnh phúc lại trường thọ.

3. Ý nghĩa của búp bê Daruma

Búp bê Daruma là hiện thân con người Nhật Bản

Búp bê Daruma có hình trònc đáy mặng tạo sức bật, luôn trở về vị trí đứng thẳng, hình ảnh này liên tưởng tới câu tục ngữ dân gian của Nhật Bản : Nana Korobi Yaoki 七転び八起き (Nếu bạn vấp ngã 7 lần, hãy đứng dậy 8 lần). Sức bật mỗi khi gục ngã, đôi mắt nhìn thẳng về phía trước thể hiện sự quyết tâm và lòng kiên địnhk hông bao giờ chịu đầu hàng trong bất kỳ hoàn cảnh nào

Búp bê Daruma là biểu tượng của sự may mắn

Daruma được bán vào dịp lễ tết trong chùa, người Nhật thường đặt búp bê Daruma tại những vị trí trang trọng tại nơi làm viêc để cầu mong cho làm ăn phát đạt hoặc đặt vị trí ngang với bàn thờ Phật để cầu mong sự thành công.

Vào mùa thi cử, búp bê Daruma được tặng kèm các sĩ tử với lời chúc may mắn, do đó Daruma trở thành vật kỷ niệm đáng nhớ thời học sinh.

Người Nhật quan niệm “Hãy ước và vẽ lên đó một mắt, khi điều ước trở thành sự thực thì hãy vẽ nốt con mắt còn lại”. Do đó, người Nhật thường viết nguyện vọng, mơ ước của bản thân lên búp bê đến khi những mong muốn đã được xác định thì lấy bút lông vẽmột con ngươi của Daruma.

Cuối năm, người ta thường mang ra chùa để bày tỏ sự thành kính để thần linh biết người đó đã giữ trọn mong ước và khi mong ước thành hiện thực thì họ vẽ nốt con người thứ hai.

Ngày nay, búp bê Daruma trở thành một vật không thể thiếu trong văn hóa Nhật Bản, búp bê này thường được chọn với mày đỏ truyền thống được xem là món quà thể hiện sự thân thiết và may mắn.

4. Các loại hình biểu tượng Daruma

Theo học giả Bernard Faure người đã viết tác phẩm “From Bodhidharma to Daruma: The Hidden Life of a Zen Patriarch”, một số loại hình biểu tượng Daruma thể hiện, đó là:
Linh hồn ác (onryou怨霊)
Vị thần đường (dousojin道祖神) kết hợp với yếu tố tình dục
Vị thần nhau thai (ena koujin衣那荒神) hay vị thần của vận mệnh (shukujin宿神)
Vị thần của dịch bệnh (ekijin役神)
Vị thần bệnh đậu mùa (housougami/housoushin疱瘡神)
Vị thần may mắn (fukujin福神).

Bạn có tin Daruma sẽ mang lại may mắn không? dù tin hay không bạn hãy mua một con búp bê Daruma, vẽ lên một mắt và ước đi. Chắc chắn một lúc nào đó bạn sẽ vẽ nốt con mắt còn lại và chợt thấy thật hạnh phúc khi điều ước của mình đã thành hiện thực.